Loading...
 

Komunikacja interpersonalna

Jako istota społeczna człowiek potrzebuje innych ludzi. Dzięki nim zaspokaja swoje potrzeby fizjologiczne (np. aby mógł coś zjeść lub wypić, zdany jest na innych – ktoś musi pożywienie dla niego wyprodukować) i psychologiczne (szuka poczucia bezpieczeństwa w obecności innych ludzi, zaspokaja potrzebę miłości, akceptacji i przynależności, wchodząc w związek z drugim człowiekiem, pragnie być szanowany przez innych, zdobywa od innych ludzi wiedzę i informacje potrzebne do przetrwania lub do wykonania pracy etc.). Człowiek zmuszony jest więc do komunikowania się z innymi, jeśli te potrzeby chce skutecznie zaspokoić. Musi to jednak robić w określony sposób. Taki, dzięki któremu zostanie właściwie zrozumiany i otrzyma to, czego potrzebuje. Poprzez komunikację tworzymy związki z innymi ludźmi w różnych kontekstach społecznych i zawodowych.

Definicja 1: Komunikacja interpersonalna


Komunikacja jest zatem procesem tworzenia społeczności, który charakteryzują konkretne cechy: jest on rozciągnięty w czasie, nie jest prostym przekazem informacji, prowadzi bowiem do uzgadniania wspólnych znaczeń albo do kontrolowania ludzi, kształtuje nasze postrzeganie i myśli na temat otaczającego nas świata społecznego, pozwala odpowiedzieć na pytanie, jak ten świat interpretujemy i jak się możemy w jego obrębie zachowywać. Komunikacja pomaga w wykonywaniu różnych zadań i w budowaniu silnych związków [1]. Em Griffin porównał proces komunikowania się ludzi do gry w kalambury: „Podobnie jak zabawa w rozwiązywanie kalamburów, komunikacja interpersonalna jest ciągłym procesem, w którym we współpracy z inną osobą wykorzystujemy werbalne i niewerbalne komunikaty, aby tworzyć i modyfikować obrazy powstałe w umysłach współuczestników procesu. Komunikacja między dwiema stronami zaczyna się wtedy, gdy powstałe obrazy przynajmniej w części się pokrywają” [2], innymi słowy, gdy obie strony procesu komunikowania rozumieją przekazywaną i odbieraną treść w taki sam lub w bardzo zbliżony sposób. Komunikacja interpersonalna może być też definiowana jako podejmowana w określonej sytuacji wymiana werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania [3].

Model 1: Model porozumiewania się


Badania nad komunikowaniem doprowadziły do powstania wielu jego modeli, przy czym u podstaw paradygmatu komunikowania leży widzenie go jako procesu transmisji, którego zasadniczymi elementami są: nadawca, przekaz i odbiorca. Takie postrzeganie było charakterystyczne dla autorów modeli komunikowania prowadzących swoje badania pod koniec lat 40-tych XX w., H. Lasswella, C. Shannona [4]. Schematy te są proste i były zdecydowanie bardziej adekwatne do komunikowania masowego, niż interpersonalnego. Opisują bowiem proces komunikowania jako jednokierunkowy, w którym nadawca koduje informację i przekazuje ją odbiorcy, a ten ma ją zdekodować. Z czasem, w kolejnych ujęciach, zaczęła się pojawiać kategoria informacji zwrotnej (feedback). Późniejsze modele stały się jeszcze bardziej złożone i tym samym lepiej oddające istotę komunikowania. W przypadku komunikacji interpersonalnej najbardziej adekwatny jest model porozumiewania się, gdzie role nadawcy i odbiory zostają zastąpione „porozumiewającymi się”, którzy równocześnie wysyłają, odbierają i nadają sens [5]. Inaczej mówiąc, rzeczywisty przebieg i efekty komunikowania realizują się w interakcji pomiędzy „porozumiewającymi się”, na którą wpływają:
  • środowisko (kontekst) oznaczające nie tylko konkretną fizyczną przestrzeń, ale również potencjał osobistych doświadczeń i podłoże kulturowe, jakie uczestnicy wnoszą do rozmowy,
  • szum (zewnętrzny, np. dźwięk kosiarki za oknem, fizjologiczny, np. uszkodzony słuch i psychologiczny, który tworzą czynniki poznawcze, np. użycie zwrotu „panienko”), czyli wszystko, co utrudnia przekaz i odbiór wiadomości,
  • kanał, czyli medium pośredniczące w wymianie wiadomości (np. rozmowa bezpośrednia lub przez komunikatory, wiadomość przekazana na piśmie) [6].

Porozumiewanie się ma charakter transakcyjnego i dynamicznego procesu (czy inaczej praktyki społecznej), zachodzącego pomiędzy uczestnikami poprzez wzajemne interakcje, w których jednostki posługują się symbolami. Symboliczny charakter komunikacji wyjaśnia perspektywa teoretyczna znana jako interakcjonizm symboliczny George’a Herberta Meada, choć nazwę tę ukuł jego uczeń Herbert Blumer. Orientacja ta szczególny nacisk kładzie na zdolność ludzi do tworzenia symboli i posługiwania się nimi w celu wzajemnego komunikowania się. Warunkiem jego skuteczności jest zdolność ludzi do uzgodnienia sensu gestów słownych i gestów ciała [7]. Zgodnie z koncepcją Meada: „ludzie komunikują się i wchodzą w interakcje poprzez ‘odczytywanie’ i ‘interpretowanie’ gestów innych osób, tj. przez symbole, które emitują. Uzyskują zdolność do wzajemnego odczytywania się, do antycypowania wzajemnych reakcji oraz do wzajemnego przystosowania się. Tę podstawową zdolność Mead określał terminem ‘przyjmowania roli innego’ (…). Do tej pory interakcjoniści kładą szczególny nacisk na proces przyjmowania roli innego jako na podstawowy mechanizm, dzięki któremu zachodzi interakcja” [8]. Kłopot w tym, że nie każdy rozumie symbole językowe tak samo. Stąd też komunikowanie się bywa czasem bardzo trudne.

Paradygmat interakcjonizmu symbolicznego nie jest jedyną teorią wyjaśniającą proces komunikowania. Od dziesięcioleci badacze podejmują próby opisania go, nadając mu różne ramy teoretyczne. Ich rozbudowaną prezentację znaleźć można w podręczniku E. Griffina "Podstawy komunikacji społecznej" [9], w którym obok omówionego interakcjonizmu symbolicznego autor wyróżnia szereg innych koncepcji (m.in. skoordynowanego gospodarowania znaczeniem Barnetta Pearce’a i Vernona Cronena, penetracji społecznej Irwina Altmana i Dolmasa Taylora, redukowania niepewności Charlesa Bergera).

Warto zaznaczyć, że to, co ludzie próbują osiągnąć przez organizowanie wiadomości, zależy od przyjętego modelu komunikacji. Model transferu informacji (inaczej zwany modelem liniowym lub modelem działania) zakłada, że komunikujemy się z innymi, aby dotrzeć do słuchaczy. W tym modelu komunikacja jest procesem jednostronnym: nadawca koduje wiadomość i wysyła wybranym kanałem do odbiorcy, który ją dekoduje. Potencjalne szumy mogą negatywnie wpływać na dokładność odbioru wiadomości. Model uzgadniania znaczenia wskazuje, że komunikowanie się jest po to, aby tak samo rozumieć ludzi, sytuacje, wydarzenia. W tym modelu komunikacja jest procesem kołowym, nadawca i odbiorca wchodzą w te dwie role naprzemiennie, dzięki tzw. pętli sprzężenia zwrotnego. Ważnym elementem tego typu komunikacji jest fakt, że każdy z uczestników wnosi do wszystkich sytuacji komunikacyjnych własny obszar znaczeń, a część osobistych obszarów nadawcy i odbiorcy reprezentuje ich wspólny obszar znaczenia. Celem komunikacji w modelu perswazyjnym jest nakłonienie innych, aby przyjęli nasz punkt widzenia lub działali tak, jak my tego oczekujemy. Przekonywanie może służyć tworzeniu wspólnych obszarów znaczenia. Założeniem komunikacji jako perswazji jest stwierdzenie, że jeśli ludzie posiadają ten sam system przekonań i wartości, to będą razem mogli pracować bardziej wydajnie. Model komunikacji jako społeczności wskazuje, że komunikacja ma ułatwić koordynację między ludźmi żyjącymi w konkretnej społeczności. Ten model jest uznawany jako nadrzędny wobec trzech modeli wcześniej opisanych, i najbardziej użyteczny, bowiem dzięki niemu można zweryfikować, jakie elementy transferu informacji, uzgadniania znaczenia lub perswazji pozwalają ludziom na koordynację ich działań [10].

Podsumowanie 1: Czego warto dowiedzieć się na temat komunikacji interpersonalnej i dlaczego?


Według John’a Stewart’a komunikacja interpersonalna „to taki typ, jakość lub rodzaj kontaktu, który pojawia się, kiedy osoby mówią i słuchają w sposób maksymalizujący to, co osobiste” [11]. W dzisiejszym świecie, w którym coraz więcej kontaktów ma charakter zapośredniczony, ważne jest dostrzeganie znaczenia właśnie osobistego wymiaru relacji interpersonalnych. Być może dzięki lekturze niniejszego podręcznika będzie to łatwiejsze. Jego część druga, poświęcona komunikacji interpersonalnej, wprowadza w zagadnienia związane z jej społecznym i psychologicznym wymiarem. Czytelnik pozna wybrane style komunikacji oraz zasady świadomego posługiwania się słowem i ciałem, będzie miał także okazję przyjrzeć się praktycznym aspektom porozumiewania się w rozmaitych kontekstach: rodzinnym, towarzyskim, społecznym, służbowym oraz narzędziom, którymi warto się posługiwać, by komunikować się w sposób nie tylko zrozumiały, ale i atrakcyjny dla innych.


Materiały uzupełniające:

Źródło: TEDx Talks, How miscommunication happens (and how to avoid it): Katherine Hampsten at Ted-Ed, 22.02.2016 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=gCfzeONu3Mo&feature=youtu.be(external link)

Źródło: The LatmimerGroup.com, The Recipe for Great Communication: Dean Brenner, 22.07.2014 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=qFWsTsvJ8Xw(external link)

Źródło: TEDx Talks, 6 communication truths that everyone should know: Antoni Lacinai at TedxVasa, 22.09.2017 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=zvcbn6WtJvQ(external link)

Bibliografia

1. Morreale, S. P., Spitzberg, B. H., Barge, J. K.: Komunikacja między ludźmi. Motywacja, wiedza i umiejętności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 57.
2. Griffin, E.: Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003, s. 74.
3. Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B.: Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
4. Goban-Klas, T.: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 54-58.
5. Adler, R. B., Rosenfeld, L. B., Proctor II, R. F.: Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2007, s. 10.
6. Adler, R. B., Rosenfeld, L. B., Proctor II, R. F.: Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2007, s. 12.
7. Turner, J. H.: Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 419.
8. Turner, J. H.: Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 420.
9. Griffin, E.: Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
10. Morreale, S. P., Spitzberg, B. H., Barge, J. K.: Komunikacja między ludźmi. Motywacja, wiedza i umiejętności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 34-57.
11. Stewart, J.: Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 37.

Ostatnio zmieniona Wtorek 02 z Luty, 2021 21:18:26 UTC Autor: Joanna Pyrkosz-Pacyna, Ewa Migaczewska
Zaloguj się/Zarejestruj w OPEN AGH e-podręczniki
Czy masz już hasło?

Hasło powinno mieć przynajmniej 8 znaków, litery i cyfry oraz co najmniej jeden znak specjalny.

Przypominanie hasła

Wprowadź swój adres e-mail, abyśmy mogli przesłać Ci informację o nowym haśle.
Dziękujemy za rejestrację!
Na wskazany w rejestracji adres został wysłany e-mail z linkiem aktywacyjnym.
Wprowadzone hasło/login są błędne.